Het jaar 2021 stond, helaas, onverminderd in het teken van de pandemie, die, zoals in het vorige jaarverslag al aangemerkt, binnen het KITLV diepe sporen trok. Werken op kantoor was slechts mondjesmaat mogelijk. Het organiseren van veldwerk was niet onmogelijk, maar wel een grote uitdaging.
De medewerkers hebben zich er creatief en vaak op bewonderenswaardige wijze doorheen geslagen. Tegelijkertijd was met name de derde lockdown, na een zomer van vaccinaties en optimisme, net als voor veel andere organisaties een grote klap.
Wel heeft Covid-19 geleid tot een aantal innovaties. Zo is het instituut, met behulp van nieuw aangeschafte ‘360° camera’s, succesvol aan de slag gegaan met het organiseren van seminars, workshops en andere meetings in hybride vorm. Het in winterslaap verkerende fellowship programma werd voorzichtig nieuw leven ingeblazen in de vorm van digitale fellowships, gericht op samenwerking op afstand. Verschillende onderzoekers hebben nieuwe digitale onderzoeksmethoden geïncorporeerd in hun onderzoekspraktijk. Daarnaast is er een start gemaakt met een serie videoportretten van onderzoekers. Daarvan staan er inmiddels al enkele online.
De door het instituut nieuw ingeslagen richting op het terrein van de klimaatcrisis en de gevolgen ervan in Zuidoost-Azië en het Caribisch gebied heeft het afgelopen jaar verder vorm gekregen. Waar in 2020 reeds enkele PhD projecten waren gestart, was 2021 het jaar van het officiële startschot van twee nieuwe collaboratieve projecten. In april begon het door de KNAW gefinancierde pilot project ‘Climate change and governance in marine protected areas in Indonesia and the Caribbean’, een samenwerking tussen natuurwetenschappers en sociale wetenschappers. In september startte het NWO- project ‘Islanders at the helm; Co-creating sustainable and inclusive solutions for social adaptation to climate challenges in the (Dutch) Caribbean’. Voor het eerste project werd een postdoc geworven. Voor het tweede project werden maar liefst vier nieuwe PhD’s en vier nieuwe postdocs geworven.
Fotograaf Maarten Boersema: Promotie Christiaan Harinck
Oratie Ward Berenschot
foto Froukje Vernooij
Op het terrein van de (post)koloniale geschiedenis van Nederland was 2021 het laatste volledige jaar van het KITLV-NIMH-NIOD onderzoek naar de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië. De resultaten van dat project zullen in februari 2022 onder ongetwijfeld grote belangstelling worden gepresenteerd. Het onderzoek naar het koloniale en slavernijverleden van de stad Rotterdam werd volledig afgerond met een door Gert Oostindie geredigeerde synthetiserende Engelstalige publicatie, Colonialism and slavery; An alternative history of the port city of Rotterdam. In december bood burgermeester Aboutaleb op basis van het onderzoek excuses aan voor het aandeel van de stad aan het systeem van kolonialisme en slavernij vanaf 1600. Ten slotte werd in 2021 subsidie toegekend voor een nieuw project, namelijk een onderzoek naar het koloniale en slavernijverleden van de stad Den Haag.
Door KITLV-onderzoekers werd, zoals gebruikelijk, in ruime mate gepubliceerd in de vorm van monografieën, artikelen, bundels, en thema-edities van tijdschriften. Bijzondere vermelding verdienen Tom Hoogervorsts monografie Language ungoverned; Indonesia’s Chinese print entrepreneurs, 1911-1949, alsmede de mede door hem geredigeerde bundel Sinophone Southeast Asia; Sinitic voices across the Southern Seas. Beide zijn resultaten van zijn met een NWO-Veni gefinancierde onderzoek naar de geschiedenis van het Sino-Maleis. Gert Oostindie en Alex van Stipriaan publiceerden de bundels Antilliaans erfgoed I: Toen en nu en Antilliaans erfgoed II: Nu en verder. Christiaan Harinck promoveerde in november 2021 aan de Universiteit Leiden op zijn proefschrift ‘Zoeken, aangrijpen en vernietigen!’ over het Nederlandse militaire optreden in Indonesië tijdens de revolutie.
Ward Berenshot sprak op 11 november zijn oratie uit als bijzonder hoogleraar ‘Comparative political anthropology of South and Southeast Asia’ aan de Universiteit van Amsterdam: een belangrijk moment voor hem en voor het KITLV.
KITLV-onderzoekers waren zoals gebruikelijk weer veel in de media te vinden. De vernieuwde belangstelling voor het koloniale verleden speelt daarin een centrale rol, maar vermeldenswaardig is ook de aandacht in de Indonesische pers van door NWO en RISTEK-BRIN gefinancierde onderzoek ‘Palm oil conflicts and access to justice’ in Indonesia.
Op 17 december hield Gert Oostindie in het Academiegebouw van de Universiteit Leiden zijn afscheidscollege getiteld ‘De toekomst van het koloniale verleden’. Na zijn rede werd hij door de burgemeester van Leiden, Henri Lenferink, benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. De burgemeester sprak grote waardering uit voor de bijzondere wijze waarop Oostindie zich verdienstelijk had gemaakt voor de wetenschap, in het maatschappelijk debat en voor de verbetering van de relaties binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Na een meer dan twintigjarig directeurschap droeg hij het stokje over aan Diana Suhardiman. De nieuwe directeur studeerde land- en watermanagement in Wageningen en werkte tot haar overstap naar KITLV als Research Group Leader Governance and Inclusion bij het International Water Management Institute in Laos.
